धेरैका असहमति वीच पनि ‘जनयुद्ध दिवस’ देशव्यापी रुपमा मनाइयो

सो समारोहलाई सम्बोधन गर्नुहुँदै उपराष्ट्रपति पुनले देशको राजनीतिक तथा सामाजिक परिवर्तन सहितको एउटा युग परिवर्तनका लागि नेपाली जनताले सचेततापूर्वक नयाँ ढङ्गको सङ्घर्ष थालनी गरेको दिनका रुपमा फागुन १ लाई स्मरण गर्नुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो, “आजकै दिन २७ वर्षपहिले नयाँ राज्य व्यवस्था तथा गणतन्त्र प्राप्तिका लागि नेपाली जनताले जनयुद्ध सुरु गरेका थिए । जनयुद्ध र २०६२÷६३ को ऐतिहासिक जनआन्दोलन, मधेस आन्दोलनलगायत त्यसअघि र पछि भएका क्रान्ति तथा आन्दोलनबाट देशमा गणतन्त्र, सङ्घीयता, धर्मनिरपेक्षता र समानुपातिक समावेशितासहितको नयाँ राज्य व्यवस्था स्थापित भएको छ ।” सामाजिक न्याय र समानताको पक्षमा आफूलाई उभ्याउँदै माओवादीले सुरु गरेको जनयुद्धको बलमा नै मुलुक सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा प्रवेश गरेको हो ।

समावेशी, समानुपातिक प्रतिनिधित्व र सबै धर्मलाई समान रुपमा हेर्ने उद्देश्यका साथ धर्मनिरपेक्षता लागू भएको हो । सङ्घीयता र अधिकार सम्पन्न स्थानीय निकायको स्थापनाको पछाडि पनि माओवादी जनयुद्धको अहम् भूमिका रहेको छ । यस दिवसको स्मरणमा आज सरकारले देशव्यापी रुपमा सार्वजनिक बिदा दियो ।

जनयुद्धका नेतृत्वकर्ता प्रचण्डका शब्दका जनयुद्ध माओवादीको मात्रै नभएर नेपाल राष्ट्रकै सम्पत्ति हो । “जनयुद्ध माओवादीको मात्र नभएर राष्ट्र र आम नेपाली जनताकै सम्पत्ति बन्न पुग्यो ।

यसलाई ठीक ढङ्गले स्थापित गर्ने जिम्मेवारी भने तपाईँ हाम्रै छ । हामीले नै यसलाई आम जनताका बीचमा स्थापित गर्ने र यसै प्रक्रियाबाट सुशासन र विकासको नयाँ अभियानतर्फ लैजानुपर्ने आवश्यकता छ ।” विसं २०५२ फागुन १ गतेदेखि सुरु भएको सशस्त्र जनक्रान्ति २०६३ साल मङ्सिर ५ गते विस्तृत शान्ति सम्झौतामा पुगेपछि औपचारिकरूपमा अन्त्य भएको थियो ।

जनयुद्ध हाँकेको माओवादी पार्टी विभिन्न टुटफुट र एकताको प्रक्रियामा अगाडि बढे पनि त्यसको मूल पहलकर्ताका रुपमा माओवादी केन्द्र क्रियाशील छ । तत्कालीन शीर्ष नेतृत्व विभिन्न धारामा विभक्त भए पनि मुख्य धाराका रुपमा प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादी नै क्रियाशील छ । जनयुद्धकालका एक नेता एवम् सांस्कृतिक चिन्तक ईश्वरचन्द्र ज्ञवालीका अनुसार जनयुद्धको सौन्दर्य भनेकै शहीद तथा बेपत्ता योद्धाका सपना, घाइते अपाङ्ग योद्धाका आकाङ्क्षा, आम नेपाली जनताको विकास र समृद्धिको चाहना पूरा गर्ने हो, जुन काम अझै पूरा हुन बाँकी नै छ ।

उहाँ भन्नुहुन्छ, “जुन जनयुद्धका अभियन्ता माओवादीहरूले पूरा गर्ने उद्यत र उद्यम गर्नु आवश्यक छ । हाम्रो नीतिलाई अरूले पूरा गर्दैनन् पनि । आफूले जन्माएको बालक आफैँले हुर्काउनु प्राकृतिक नियम नै हो । त्यसका लागि नै तल्लो वर्गका समस्या, आवश्यकता र आकाङ्क्षालाई हामीले आत्मसात् गर्नै पर्छ ।” फागुन १ ऐतिहासिक दिन भएकाले वैधानिक तवरले जनयुद्धलाई यसअघि नै स्थापित गरिनुपथ्र्यो भन्ने आवाज उठेको थियो ।

ढिलै भए पनि सरकारले जनयुद्ध दिवस मनाउने र सार्वजनिक बिदा दिने निर्णय गरेको भन्दै माओवादी सम्बद्ध नेता तथा कार्यकर्ताले खुसी व्यक्त गरेका छन् । १० वर्षका क्रममा शहादत प्राप्त गरेका योद्धा, बेपत्ता तथा घाइतेका स्मरणमा आज साँझ देशव्यापी रुपमा नै दीप प्रज्वलन गरिएको छ । यसअघि नै कर्णाली र बाग्मती प्रदेश सरकारले जनयुद्ध दिवसमा सार्वजनिक बिदा दिने निर्णय गरेको थियो । सङ्घीय सरकारले नै सार्वजनिक बिदा दिएपछि यसको महत्व र गरिमामा वृद्धि भएको छ ।

माओवादी केन्द्रका बागमती प्रदेश अध्यक्ष सरल सहयात्री पौडेलका शब्दमा जनयुद्ध आजको व्यवस्थाको जननी हो । विभेदको अन्त र समानताको आधार हो । उहाँले भन्नुभयो, “जनयुद्ध सुरु भएको दिन फागुन १ लाई आधिकारिकतासहित सम्मानित गरेकामा नेपाल सरकार, बागमती प्रदेश सरकार र कर्णाली प्रदेश सरकारलाई हार्दिक धन्यवाद ।” पार्टी केन्द्रीय कार्यालय पेरिसडाँडामा आयोजित कार्यक्रममा अध्यक्ष दाहालले पनि सरकारको पछिल्लो निर्णयलाई सम्पूर्ण शहीद, बेपत्ता, घाइते र अपाङ्गता भएका व्यक्तिप्रतिको सम्मानका रुपमा सार्वजनिक बिदालाई अथ्र्याउनुभएको थियो ।

प्रधानमन्त्री दाहालले भन्नुभयो, “यो परिवर्तनलाई अब सामाजिक, आर्थिक रुपान्तरणतर्फ अगाडि बढाउने सङ्कल्प पनि हो ।” यो दिवसलाई स्मरण गर्दै अहिले आफूहरू सामाजिक न्याय, सुशासन र समृद्धिको नयाँ यात्रामा अगाडि बढेको उहाँको भनाइ थियो । माओवादीले रोल्पा, सिन्धुली र गोरखाका विभिन्न प्रहरी चौकीमा आक्रमण गरेर नेपालमा सशस्त्र विद्रोहको सुरुआत गरेको थियो । विद्रोह सुरु भएको १४ दिनपछि गोरखाको पन्द्रङ, जराङ हाल बारपाक सुलिकोट गापा–८ मा प्रहरीले चलाएको गोली लागि स्कुले विद्यार्थी दीलबहादुर रम्तेलको शहादत प्राप्त भएको थियो ।

राज्य र विद्रोही पक्षबाट गरी झन्डै १७ हजार नेपालीको सो युद्धमा ज्यान गएको थियो । जनयुद्धका कारण पिछडिएका, उपेक्षित, विकासबाट वञ्चित गाउँहरू पनि अभूतपूर्व रुपमा ब्युँझेका छन् । ग्रामीण र देहाती जनतामा समेत राजनीति पुगेको छ र आफ्नो हक, अधिकारका लागि, शोषणबाट मुक्तिका लागि माओवादी आन्दोलनको मूल्य र त्यसले दिएको ज्ञानको प्रकाश सञ्चार हुन पुगेको जनसांस्कृतिक महासङ्घ नेपालका पूर्वअध्यक्ष ज्ञवालीको भनाइ छ । उहाँले भन्नुभयो, “मधेसी, मुस्लिम, महिला, दलित, आदिवासी, थारू समुदायहरुमा जुन सचेतना, जागरण र आफ्नो पहिचानप्रतिको जागरुकता आएको छ ।

त्यो परिवर्तन जनयुद्धकै देन हो भन्नेमा दुईमत नहोला ।” दुई सय ५० वर्षको सामन्तवादी राज्यसत्ताको प्रतिनिधि रुप राजतन्त्रको अवसान र गणतन्त्रको स्थापना, एकात्मक र केन्द्रीकृत राज्यको पुनर्संरचनाद्वारा सङ्घीयताको निर्माण र समानुपातिक, समावेशिताको विधिको स्थापना, आरक्षणका माध्यमबाट महिला, दलित, जनजाति, मधेसी, थारु, मुस्लिमका स्थानीय निकायदेखि राज्यको माथिल्लो तहसम्म अनिवार्य प्रतिनिधित्व र सहभागिताको सुनिश्चितता माओवादी विद्रोहको उपलब्धि हो ।

केन्द्रीकृत र एकात्मक राज्यव्यवस्थामा पहुँच हुनेलाई मात्र विनियोजन हुँदै आएको राज्यको ढुकुटी सङ्घीयताले गर्दा विकेन्द्रित रुपमा विनियोजन हुन थालेको छ । राज्यको बजेट, राज्यको कोष समानुपातिक रुपमा तल तलसम्म पुग्न, वितरण हुन थाल्नुको पछाडि माओवादीको भूमिका छ । स्थानीय निकायमा जनताले नै योजना बुन्न थालेका छन् र गाउँगाउँसम्म जनता आफ्नो अनुकूलतामा बजेट बनाउन थालेका छन् । यसले समानुपातिक रुपमा देशका सबै क्षेत्रलाई समेट्न थालेको छ ।

गाउँमै प्रशासनिक निकायहरू पुगेका र विकासका आधार र अवसरहरू पनि प्राप्त हुन थालेका छन् । नेकपाका महासचिव नेत्रविक्रम चन्दका अनुसार आजको दिन नेपाली श्रमिक जनताको गौरवपूर्ण पर्व हो ।

उहाँले भन्नुभयो, “जनयुद्धले हामीलाई सामन्तवादबाट मुक्त ग¥यो । किसान, मजदुर, महिला, श्रमिक समुदाय, जनजाति, मधेसी, आर्य, मुस्लिम सबैलाई एकतावद्ध गरेर विद्रोहमा परिचालित ग¥यो र एक स्तरको मुक्ति दिलायो ।” प्रधानमन्त्रीसमेत रहनुभएका अध्यक्ष दाहालले शुभकामना सन्देशमार्फत माओवादीले नेतृत्व गरेको भए पनि जनयुद्ध, पहिचान, अधिकार, मुक्ति, न्याय र स्वतन्त्रता चाहने सम्पूर्ण मुक्तिकामी एवम् परिवर्तनप्रेमी नेपालीको साझा दिवस हो । स्रोतः रासस ।