कतारले इरानको मिसाइल रोकेर कूटनीतिक पहल गरेपछि टर्यो विनाशकारी युद्ध
दोहा, कतार, १५ असार । कतारले आफ्नो भूमिमा रहेको प्रमुख अमेरिकी सैन्य अड्डामा भएको इरानी मिसाइल हमलालाई सफलतापूर्वक विफल पार्दै र तत्काल कूटनीतिक मध्यस्थता गर्दै खाडी क्षेत्रलाई एक विनाशकारी युद्धबाट जोगाएको छ। इरान र इजरायलबीच तनाव चरम उत्कर्षमा पुगेका बेला भएको यो घटनाले कतारको सैन्य क्षमता र कूटनीतिक कौशललाई एकैसाथ उजागर गरेको छ।
के थियो घटना ?
कतारका विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता माजेद अलअन्सारीका अनुसार, इरानले कतारस्थित अलउदेइद अमेरिकी सैन्य अड्डालाई लक्षित गरी १९ वटा ब्यालिस्टिक मिसाइल प्रहार गरेको थियो। यो हमला अमेरिकाले इरानका आणविक स्थलहरूमा गरेको हवाई आक्रमणको प्रतिशोधमा भएको बताइएको छ, जुन समयमा इजरायल र इरानबीच १२ दिनदेखि युद्ध चलिरहेको थियो। जुन दिन इरानी मिसाइलहरू प्रहार भए, त्यसै दिन कतारका शीर्ष अधिकारीहरू प्रधानमन्त्रीसँग बसेर तनाव कम गर्ने उपायबारे छलफल गरिरहेका थिए। त्यही बेला रक्षा मन्त्रालयबाट मिसाइलहरू कतारतर्फ आइरहेको आपतकालीन सूचना प्राप्त भएको थियो।
कतारको सैन्य तयारी र सफल प्रतिरक्षा
प्रवक्ता अलअन्सारीले बताएअनुसार, हमला अप्रत्याशित भए पनि कतारको सेना पूर्ण रूपमा तयार थियो। अत्याधुनिक प्रारम्भिक चेतावनी राडार प्रणाली र गोप्य सूचनाबाट इरानी मिसाइलहरू कतारतर्फ आइरहेको संकेत पाइएको थियो। सूचना पाएको एक घण्टाभित्रै कतारी सेनाले ३०० सैनिक परिचालन गरी दुई स्थानमा प्याट्रियट एन्टीमिसाइल डिफेन्स सिस्टम सक्रिय पारेको थियो। उक्त अत्याधुनिक प्रतिरक्षा प्रणालीले १९ मध्ये १८ मिसाइललाई सफलतापूर्वक आकाशमै नष्ट गरिदियो। जसमध्ये ७ वटा फारसको खाडीमा र ११ वटा राजधानी दोहामाथि खसालिएको थियो। एउटा मिसाइल मात्र बेसको एकान्त क्षेत्रमा खसेको थियो, जसबाट सामान्य क्षतिबाहेक कुनै मानवीय क्षति भएन। यो कारबाही पूर्ण रूपमा कतारको नेतृत्वमा भएको तर अमेरिकासँग निकट समन्वयमा सम्पन्न भएको प्रवक्ता अलअन्सारीले स्पष्ट पारे।
तत्काल कूटनीतिक पहल र युद्धविराम
हमलालगत्तै तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले कतारका अमिर शेख तमिम बिन हमाद अल थानीलाई फोन गरी युद्धविरामका लागि तत्काल पहल गर्न आग्रह गरेका थिए। कतारले यो अवसरलाई खेर फालेन र एकातर्फ अमेरिकी अधिकारीहरू तथा अर्कोतर्फ इरानी अधिकारीहरूसँग तीव्र संवाद अघि बढायो। कतारको यही द्रुत र कुशल कूटनीतिक पहलकै कारण केही घण्टामै दुई पक्षबीच युद्धविराम सम्भव भयो, जसले खाडी क्षेत्रलाई ठूलो युद्धबाट जोगायो।
इरानले सोमबार कतारस्थित अमेरिकी सैन्य अड्डा अल-उदेइद एयरबेसमा मिसाइल आक्रमण गरेको थियो। यो हमला अमेरिकाले इरानका आणविक स्थलहरूमा गरेको हवाई आक्रमणको जवाफस्वरूप भएको बताइएको छ। उक्त आक्रमणले खाडी क्षेत्रको स्थिरतामाथि ठूलो चुनौती खडा गर्यो, जुन समयमा १२ दिनदेखि इजरायल र इरानबीच युद्ध चलिरहेको थियो।
कतारको द्रुत सैन्य प्रतिकार
सोही दिन दिउँसो, कतारका शीर्ष अधिकारीहरू प्रधानमन्त्रीसँग इजरायल र इरानबीच तनाव कम गर्ने उपायहरूबारे छलफल गरिरहेका थिए। त्यही बेला रक्षा मन्त्रालयबाट इरानी मिसाइलहरू आक्रमणका लागि उडेको सूचना प्राप्त भयो। कतारको अत्याधुनिक प्रारम्भिक चेतावनी राडार प्रणाली र गोप्य सूचनाले इरानी मिसाइल ब्याट्रीहरू कतारतर्फ आइरहेको सङ्केत दिएको थियो, तर आक्रमणको निश्चित समय र स्थानबारे थाहा पाउन उनीहरूसँग केवल एक घण्टाको समय थियो।
कतारले तत्कालै आफ्ना ३०० सैनिक परिचालन गरी दुई स्थानमा प्याट्रियट एन्टी-एयर मिसाइल प्रणाली सक्रिय पार्यो। उक्त प्रणालीले १९ मध्ये १८ इरानी मिसाइललाई सफलतापूर्वक आकाशमै निस्क्रिय पारेको थियो, जसकारण कतार र अमेरिकी सैन्य अड्डामा कुनै ठूलो भौतिक वा मानवीय क्षति हुन पाएन। निस्क्रिय पारिएका मिसाइलहरूमध्ये सातवटा फारसको खाडीमा र एघारवटा राजधानी दोहामाथि खसालिएको थियो। एउटा मिसाइल भने बेसको एकान्त क्षेत्रमा खसेर सामान्य क्षति पुर्याएको थियो।
कतारको मध्यस्थता र शान्ति पहल
इरानले अमेरिकी मिसाइल आक्रमणको जवाफस्वरूप यो हमला गरेको दाबी गरेको छ। अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले इरानले आक्रमण गर्नुअघि कतार र अमेरिकी पक्षलाई पूर्वसूचना दिएको बताएका थिए। यद्यपि, कतारले भने इरानबाट सीधा पूर्वसूचना नपाएको तर अमेरिकी पक्षबाट जानकारी प्राप्त भएको जनाएको छ। अमेरिकी र कतारी सेनाले मिलेर सुरक्षा व्यवस्था सम्हालेका थिए, तर यो प्रतिरक्षा अभियान कतारकै नेतृत्वमा भएको थियो।
आक्रमणपछि तुरुन्तै अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले कतारका अमीर तमिम बिन हमाद अल थानीलाई फोन गरी इजरायल र इरानबीच सम्भावित युद्धविरामका लागि पहल गर्न आग्रह गरे। कतारले तत्कालै इरान र अमेरिकाबीच संवाद सुरु गर्यो र इरानसँग वार्ता गर्दै युद्धविराम सम्झौता गर्न सफल भयो। यसले खाडी क्षेत्रमा दुई वर्षयता नदेखिएको शान्ति सम्भावना ल्यायो।
कतारका विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता माजेद अलअन्सारीले भने, हामीले आफ्नो देशलाई मिसाइल आक्रमणमा राख्ने कुनै राजनीतिक खेल वा रणनीति कहिल्यै अपनाउँदैनौं। यो आक्रमण हामीलाई पूर्ण रूपमा अचम्ममा पार्ने थियो। उनले थपे, यो एक यस्तो क्षण थियो जसले शान्तिका लागि नयाँ बाटो खोल्न सक्थ्यो।
क्षेत्रीय प्रभाव
इरानी मिसाइल आक्रमणपछि खाडीका अन्य देशहरू पनि सतर्क भएस बहरीनले मुख्य सडकहरू प्रयोग नगर्न भने र कुवेतले सरकारी भवनमा आश्रय सक्रिय गर्यो। दुबई र अबुधाबीमा मानिसहरूले आपतकालीन तयारी गरे। कताररले आफ्नो आकाश मार्ग अस्थायी रूपमा बन्द गर्यो र अमेरिकी तथा बेलायती नागरिकहरूलाई सुरक्षित स्थानमा राख्यो।
यस घटनाले खाडी क्षेत्रको सुरक्षा र कूटनीतिक संवेदनशीलतालाई पुनः उजागर गर्यो, जहाँ कतारले आफ्नो मध्यस्थताको भूमिकालाई मजबुत गर्दै क्षेत्रीय तनाव कम गर्न महत्वपूर्ण पहल गर्यो।
यो घटनाले देखाएको छ कि कतारले आफ्नो उन्नत सुरक्षा प्रणाली, सूचनाको प्रभावकारी प्रयोग र कूटनीतिक कौशलमार्फत इरानी मिसाइल आक्रमणलाई सफलतापूर्वक निराकरण गरी क्षेत्रीय शान्ति स्थापना तर्फ महत्वपूर्ण कदम चाल्यो।
