रुसको आणविक शक्तिबाट चल्ने नयाँ क्षेप्यास्त्र अहिलेका लागि खतरा होइन : विज्ञ
काठमाडौँ, कार्तिक ११ । युक्रेनमा जारी युद्धका बीच रुसले आणविक शक्तिबाट चल्ने नयाँ क्रुज क्षेप्यास्त्र ‘बुरेभेस्टनिक’ को अन्तिम सफल परीक्षण गरेको छ । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले यसलाई रुसी क्षेप्यास्त्र उत्पादनमा अर्को ‘चमत्कार’ भन्नुभएको छ । तर, विज्ञहरूका अनुसार धेरै लामो दूरीको यो हतियारले पश्चिमी हवाई रक्षालाई आफ्नो भूगोलको सुरक्षा र कम उडान क्षमताको साथ निगरानी गर्ने रुसको लक्ष्य भए पनि यसको रणनीतिक प्रभाव अहिलेका लागि सीमित रहने सम्भावना छ ।
यसले कसरी काम गर्छ?
रुसी राष्ट्रपति पुटिनले सन् २०२२ मा रुसले युक्रेनमा आक्रमण गर्नुभन्दा धेरै अघि सन् २०१८ मा क्षेप्यास्त्र विकास गर्ने घोषणा गर्नुभएको थियो र आइतबार यसको अन्तिम तथा सफल परीक्षण गरेको घोषणा गर्नुभयो। रासायनिक इन्धनबाट चल्ने क्लासिक मिसाइलहरूको विपरीत, रुसी भाषामा ‘बुरेभेस्टनिक’ (नेपालीमा ‘तुफान चरा’ अर्थ लाग्ने) भनिने यो क्षेप्यास्त्रले आणविक रिएक्टरको प्रयोग गर्दछ ।
फ्रान्सको स्ट्राटेजी एन्ड डिफेन्स स्टडिज इन्स्टिच्यूटका विज्ञ अमौरी डुफेले भन्नुभयो, “रिएक्टरले वातावरणको हावालाई तातो बनाउँछ र तीव्र गतिमा बाहिर निकाल्छ, जसले धेरै लामो उडान समय र दायराको लागि क्षेप्यास्त्रलाई सहयोग पुर्याउँछ।” उहाँले थप्नुभयो, “यो अलि अलि कार इन्जिन जस्तो छ जसले प्रत्येक १०० किलोमिटरका लागि कम इन्धन खपत गर्छ ।” अक्टोबर २१ मा भएको पछिल्लो परीक्षणका क्रममा उक्त क्षेप्यास्त्रले करिब १५ घण्टाको उडानमा १४ हजार किलोमिटरको यात्रा गरेको थियो । डुफेका अनुसार, “यसको उद्देश्य लामो समयसम्म उडान गर्नु हो । धेरै कम (१५ देखि २०० मिटरको बीचमा) उचाइमा, जसले पत्ता लगाउन जटिल बनाउँछ।” उहाँले भन्नुभयो, “रुसबाट उडान भरेको यसले ल्याटिन अमेरिका हुँदै एक चक्कर काट्न सक्छ र त्यसपछि दक्षिण हुँदै उत्तर अमेरिकासम्म पुग्न सक्छ, र यसलाई अमेरिकी मिसाइल प्रतिरक्षाले कम राम्रोसँग रक्षा गर्न सक्छ ।”
तर, फ्रान्सेली आणविक विज्ञ हेलोइस फेयटले क्षेप्यास्त्र तुलनात्मक रूपमा सुस्त रहेको र यसले आफ्नो कमजोर गतिका कारण आक्रमणको लक्ष्यमा असर पर्ने बताउनुभयो ।
उद्देश्य के हो?
रुसी विश्लेषक दिमित्री स्टेफानोभिचले एक्स (पहिले ट्विटर) मा बताएअनुसार, यसको लक्ष्य अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले योजना गरेको ‘गोल्डेन डोम’ मिसाइल शिल्ड प्रणालीसहित हवाई प्रतिरक्षालाई चकमा दिनु हो । फेयटले बुरेभेस्टनिक परम्परागत मिसाइलसँगै प्रयोग गर्न सकिने बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, “यसको युद्धाभ्यास क्षमता र असीमित दायराको कारण यो अधिक परम्परागत क्षेप्यास्त्रहरूद्वारा आक्रमण गर्नुअघि ‘क्षेप्यास्त्र आक्रमणको प्रतिरक्षालाई कमजोर पार्न’ को लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ ।”
यसले के परिवर्तन गर्छ?
विज्ञहरूका अनुसार, पुटिनले यसलाई सेवामा ल्याउन आवश्यक पूर्वाधारहरू निर्माणका लागि आदेश दिनुभएको छ, तर क्षेप्यास्त्रको सामरिक प्रभाव तत्कालका लागि सीमित छ । फेयटले भन्नुभयो, “मिसाइल अझै सञ्चालनमा छैन । हालका लागि यसको प्रयोगको लागि कुनै तैनाथीको पूर्वाधार छैन, कुनै सिद्धान्त छैन ।” फेयटका अनुसार, “पुटिनले आणविक र क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षाको मुद्दामा ट्रम्पलाई थकाउने प्रयास गरेको देखिन्छ । यो परियोजनाका लागि ठूलो स्रोत चाहिन्छ र पुटिनको चासो ट्रम्पलाई निश्चित रूपमा ‘गोल्डेन डोम’ को आवश्यकता छ र यसको निर्माण गर्नुपर्छ भन्ने महसुस गराउनु हो ।” उहाँले बुरेभेस्टनिकलाई ‘अस्थिरता पैदा गर्ने हतियार’ को रूपमा व्याख्या गर्नुभयो ।
अमेरिका र युरोपसँग ब्यालेस्टिक र क्रुज क्षेप्यास्त्रलाई रोक्न सक्ने प्रतिरक्षा कवच अहिलेसम्म पनि छैनन्, तर मस्कोको नयाँ आणविक शक्तिबाट चल्ने क्षेप्यास्त्रले रुस अझै पनि यस्ता आविष्कार गर्न सक्षम छ भन्ने देखाउँछ ।
रेडियोधर्मिताका जोखिमहरू के हुन्?
फेयटले भन्नुभयो, “परीक्षणले कुनै रेडियोधर्मिता निम्त्याएको देखिँदैन । नर्वेजियन विकिरण अनुगमन निकायले परीक्षणका समय रेडियोधर्मिता पत्ता लगाउने कोशिस गरे पनि केही पत्ता नलागेको जनाएको छ ।” उहाँले भन्नुभयो, “नर्बेली बृहत् आणविक परीक्षण प्रतिबन्ध सन्धि स्टेशनहरूले रेडियोधर्मितासम्बन्धी कुनै सङ्केत भेटेनन् ।”
तर डुफेले केही प्रदूषण हुन सक्ने बताउनुभयो। “रिएक्टर सक्रिय भएपछि मिसाइल आफैं रेडियोधर्मी हुन्छ। यदि हामी यसको धेरै नजिक पुग्यौँ भने हामी विकिरणको सम्पर्कमा आउन सकिन्छ। यसको अर्थ हामी यसलाई धेरै परीक्षण गर्न सक्षम हुँदैनौँ ।” डुफेले भन्नुभयो। उहाँले थप्नुभयो, “तर आणविक प्रतिरोधले सङ्केतको कुरालाई महत्त्व दिन्छ र यो परीक्षणबाट आउँछ ।”
