अप्रिल २०२९ मा २ अर्ब मानिसले ‘गड अफ चाओस्’ एस्थेरोइड अपोफिस खाली आँखाले देख्न सक्नेछन्

काठमाडौं । सन् २०२९ को अप्रिल महिनामा ‘गड अफ चाओस्’ उपनामले चिनिने एस्थेरोइड अपोफिस पृथ्वीको नजिकबाट गुज्रने भएको छ, जसलाई विश्वका करिब २ अर्ब मानिसले खाली आँखाले हेर्न सक्नेछन्। यो घटनालाई खगोलविद्हरूले एउटा दुर्लभ र ऐतिहासिक क्षणका रूपमा व्याख्या गरेका छन्।

म्यासाचुसेट्स इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजी (एमआईटी) का ग्रह विज्ञानका प्राध्यापक रिचर्ड बिनजेलले सेप्टेम्बर ८ मा हेलसिंकीमा आयोजित ईपीएससी-डीपीएस संयुक्त बैठक २०२५ मा आफ्नो मुख्य भाषणमा भनेका थिए, “अपोफिस एउटा ठूलो, ३४० मिटरको एस्थेरोइड हो जुन १३ अप्रिल २०२९, शुक्रबारका दिन, भू-समकालिक उपग्रहहरूभन्दा नजिकबाट पृथ्वीको सुरक्षित रूपमा गुज्रनेछ।” उनले प्रकृतिमा पनि हास्य चेतना रहेको भन्दै यो शुक्रबारका दिन पर्नुलाई ठट्टामा व्याख्या गरे।

सुरुमा पृथ्वीका लागि सम्भावित खतरा मानिएको यो एस्थेरोइड अब पूर्ण रूपमा सुरक्षित रहेको पुष्टि भएको छ। विगत २० वर्षदेखिको विस्तृत खगोलमिति र राडार मापनका कारण अपोफिसको कक्षीय मार्गको यकिन गणना सम्भव भएको बिनजेलले बताएका छन्। यो एस्थेरोइड पृथ्वीको ५.९ पृथ्वी अर्धव्यासको दूरीबाट गुज्रनेछ, जुन पृथ्वी र चन्द्रमाबीचको दूरीको १० प्रतिशत मात्र हो।

प्राध्यापक बिनजेलका अनुसार, अपोफिस जत्तिको ठूलो (३४० मिटर) एस्थेरोइड पृथ्वीको यति नजिकबाट गुज्रने घटना औसतमा हरेक ७,५०० वर्षमा एक पटक मात्र हुन्छ। यो असाधारण नजिकको भेटले ग्रह विज्ञान र ग्रह रक्षा दुवैका लागि अद्वितीय अवसर प्रदान गर्दछ।

यो नजिकको गुजराईले वैज्ञानिकहरूलाई पृथ्वीको गुरुत्वाकर्षण क्षेत्र र चुम्बकीयमण्डलीसँगको अन्तरक्रियाले अपोफिसलाई कसरी असर गर्छ र परिवर्तन गर्छ भनी अध्ययन गर्ने मौका दिनेछ, जसले एस्थेरोइड भौतिकीको हाम्रो बुझाइलाई बढावा दिनेछ। विश्वभरका एजेन्सीहरूले विकास गरिरहेका ग्रह रक्षा क्षमताहरूका लागि पनि एस्थेरोइडका गुणहरू मापन गर्नु महत्त्वपूर्ण छ।

“मलाई लाग्छ यो एउटा समीकरण हो: ग्रह रक्षा भनेको लागू गरिएको ग्रह विज्ञान हो,” बिनजेलले भने, “यो अन्तिम परीक्षामा सोधिनेछ। अन्तिम परीक्षा २०२९ मा छ। हामीले २०२९ को अन्तिम परीक्षाका लागि अहिले नै अध्ययन र तयारी गर्नुपर्छ।”

युरोपको र्याम्सेस (RAMSES), जापानको डेस्टिनी+ (DESTINY+), र नासाको ओसाइरिस-एपिक्स (OSIRIS-APEX) जस्ता धेरै अन्तरिक्ष अभियानहरू एस्थेरोइडको अध्ययनका लागि योजनाबद्ध छन्। यीमध्ये र्याम्सेस र डेस्टिनी+ सन् २०२८ मा प्रक्षेपण हुने अपेक्षा गरिएको छ। नासाको ओसाइरिस-एपिक्स भने पहिले नै बेन्नु एस्थेरोइडको नमूना संकलन अभियानपछि अपोफिसतर्फ यात्रामा छ। यद्यपि, अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको २०२६ को नासा बजेट अनुरोध पारित भएमा ओसाइरिस-एपिक्सको भविष्य अनिश्चित हुनेछ।

नासा मुख्यालयका थोमस स्ट्याटलरले यो घटनालाई “मानव इतिहासमा सायद एक पटक मात्र हुने एउटा अभूतपूर्व प्राकृतिक प्रयोग” भनेका छन्।

वैज्ञानिकहरूले अपोफिस घटनाको अधिकतम सदुपयोग गर्न तयारी गरिरहँदा, बिनजेलले यो घटनाले पृथ्वीलाई कुनै खतरा नपार्नेमा जोड दिएका छन्। उनले भने, “म तपाईहरूलाई तीन कुरा भन्न चाहन्छु: अपोफिस सुरक्षित रूपमा पृथ्वीको छेउबाट गुज्रनेछ। अपोफिस सुरक्षित रूपमा पृथ्वीको छेउबाट गुज्रनेछ। अपोफिस सुरक्षित रूपमा पृथ्वीको छेउबाट गुज्रनेछ।” (एजेन्सीहरू)