वैज्ञानिकहरूको नयाँ अध्ययन: ‘सुपरमासिभ’ ब्ल्याक होल अनुमानभन्दा कम विशाल

काठमाडौं ।  वैज्ञानिकहरूले ‘सुपरमासिभ’ ब्ल्याक होलहरू पहिले अनुमान गरिएभन्दा कम विशाल हुन सक्ने बताएका छन्। विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय समाचार एजेन्सीहरूका अनुसार, सुदूर क्वासोर (quasar) को एउटा क्रान्तिकारी अध्ययनपछि बिहीबार खगोलविद्हरूले यो नयाँ तथ्य सार्वजनिक गरेका हुन्।

खगोलविद्हरूले एउटा सुदूर ग्यालेक्सीको अत्यन्तै चम्किलो र सक्रिय केन्द्र, क्वासोरको अध्ययन गर्दा त्यहाँ रहेको ‘सुपरमासिभ’ ब्ल्याक होलको द्रव्यमान ‘केवल’ एक अर्ब सूर्यको बराबर रहेको पाइएको बताएका छन्, जुन पहिले अनुमान गरिएको भन्दा दश गुणा कम हो।

युरोपेली सहकर्मीहरूसँग काम गरिरहेको युनिभर्सिटी अफ साउथेम्प्टनको एउटा टोलीले चिलीमा रहेको युरोपेली दक्षिणी वेधशाला (European Southern Observatory – ESO) को अत्याधुनिक उपकरण प्रयोग गरी १२ अर्ब प्रकाश वर्षभन्दा टाढा रहेको उक्त ग्यालेक्सीको अवलोकन गरेको थियो।

असोसिएट प्रोफेसर क्रिश्चियन वुल्फले एएनयू रिपोर्टरलाई भने, “क्वासोरको अत्यधिक चमकका बाबजुद, यसको केन्द्रमा रहेको ब्ल्याक होलको द्रव्यमान ‘केवल’ एक अर्ब सूर्यको बराबर रहेको पाइएको छ।” उनले थपे कि द्रुत गतिमा घुम्नुको सट्टा, प्रकाशको तीव्र चकाचौंधले बाहिर धकेलिएर ब्ल्याक होलले ग्यास ‘बाहिर फ्याँकिरहेको’ थियो।

यस युवा ग्यालेक्सीको केन्द्रमा रहेको ब्ल्याक होल वुल्फ र उनका सहकर्मीहरूले सन् २०२४ मा पत्ता लगाएका थिए।

साउथेम्प्टन विश्वविद्यालयका प्रोफेसर सेब होएनिगले यो खोजले लामो समयदेखिको रहस्य सुल्झाउन मद्दत गर्ने बताएका छन्। उनले प्रेस एसोसिएसन (PA) सँग कुरा गर्दै भने, “बिग ब्याङको लगत्तै धेरै युवा ग्यालेक्सीहरूमा हामीले यी पूर्ण विकसित ‘सुपरमासिभ’ ब्ल्याक होलहरू कसरी पत्ता लगायौं भनेर हामी वर्षौंदेखि सोचिरहेका थियौं। तिनीहरू त्यति विशाल हुनका लागि पर्याप्त समय पाउनुपर्ने थिएन।”

एस्ट्रोनोमी एन्ड एस्ट्रोफिजिक्स (Astronomy and Astrophysics) मा प्रकाशित यो अध्ययनले चिलीमा रहेको ईएसओको भेरी लार्ज टेलिस्कोपका चारवटा विश्वका सबैभन्दा ठूला टेलिस्कोपबाट आएको प्रकाशलाई जोड्ने ‘ग्र्याभिटी प्लस’ (Gravity+) नामक उपकरण प्रयोग गरेको थियो। यो टोलीमा फ्रान्स, जर्मनी, पोर्चुगल र बेल्जियमका अनुसन्धानकर्ताहरू पनि समावेश थिए, जसले ब्ल्याक होलमा सर्पिल आकारमा भित्रिँदै गरेको तातो ग्यासको विश्लेषण गरेका थिए।

उनीहरूको नतिजाले तीव्र विकिरणले धेरैजसो ग्यासलाई टाढा धकेलेर ब्ल्याक होललाई पहिले सोचेभन्दा छिटो द्रव्यमान प्राप्त गर्नबाट रोकेको देखाउँछ। होएनिगले पीएलाई व्याख्या गर्दै भने, “यसलाई अधिकतम शक्तिमा सेट गरिएको ब्रह्माण्डीय हेयर ड्रायरजस्तै सोच्नुहोस्। यसको वरिपरिको तीव्र विकिरणले यसको नजिक आउने सबै कुरालाई उडाइरहेको छ।”

यी निष्कर्षहरूले वैज्ञानिकहरूलाई ब्ल्याक होल नाप्न प्रयोग गरिने विधिहरूमा पुनर्विचार गर्न र ब्रह्माण्डीय विकासका मोडेलहरूलाई नयाँ रूप दिन प्रेरित गर्न सक्नेछ।